حضانت فرزندان

در زمینه حضانت فرزندان همواره سوالات بسیاری به وجود می آید بخصوص در زمان اختلافات خانوادگی و زناشویی. به همین دلیل سعی شده است در این مقاله به بحث حضانت فرزندان پرداخته شود.

 تعریف حضانت

 حضانت در لغت، به معنای «پروردن و پرورش دادن» است.

در قانون مدنی حضانت تعریف نشده اما باید گفت؛

• حضانت عموما ناظر بر نگهد‌اری از جسم کودک است، هر چند که حضانت به طور عام شامل ترییت نیز می‌شود.
• بنابراین مواد ۱۱۶۸ تا ۱۱۷9 قانون مدنی می‌توان استنباط کرد که؛ حضانت به معنای «مراقبت، تربیت و نگهداری از کودکان توسط والدین یا خویشاندان آن‌ها است.

به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی:

«حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است».

 حضانت در واقع یک موضوع دو وجهی است.

• از یک طرف، پدر و مادر کودک در قبال او مسئولیت دارند
• و هم حقوقی نسبت به او دارا می باشند.

بنابراین والدین برای برعهده گرفتن حضانت کودکشان نسبت به هرکس دیگری اولویت دارند.

 

حضانت اطفال در صورت فوت یکی از والدین یا هردو آن ها

مطابق ماده ی 1171 قانون مدنی:

«در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود، هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد».

 باید گفت؛ در صورت فوت یکی از والدین،

• دیگری که در قید حیات است، حضانت را عهده دار می‌ باشد.

و در صورت فوت هر دو یا عدم صلاحیتشان برای حضانت کودک،

• خویشاوندان طفل، هر کدام که اصلح برای انجام این کار بوده و ماندن طفل در نزد وی به مصلحت او باشد، حضانت را با اجازه دادگاه به عهده می‌گیرد.

 

 

 

حضانت اطفال  در صورت جدایی والدین

مطابق ماده ی 1169 قانون مدنی:

«برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.»

ماده مذکور،

• اولویت حضانت کودک را تا ۷ سالگی با مادر دانسته.
• و از این لحاظ میان کودک دختر یا پسر تفاوتی ندانسته.
• و حضانت را بعد از هفت سال  به پدر واگذار کرده است.

این یک حکم کلی است، اما حتما باید به این نکته مهم توجه کرد که در بحث حضانت، «مصلحت کودک» بر هر چیز دیگر مقدم است و تحت همه شرایط باید آن را درنظر گرفت (تبصره ماده 1169).

در صورتی که زوجه در ازای بخشش مهریه حق حضانت را با موافقت زوج کسب کند این توافق لازم الاتباع و غیر قابل رجوع است.

اختلاف در حضانت اطفال  بعد از ۷ سالگی

اگر بعد از ۷ سالگی که حضانت با پدر است. بین زن و مردی که از هم جدا شده اند، درباره حضانت اختلاف به وجود اید و علت قانونی برای سلب حضانت وجود داشته باشد. دادگاه با توجه به مصلحت کودک در خصوص حضانت او تصمیم‌گیری می‌کند و حتی اگر تا قبل از این سن، مصلحت کودک ایجاب کند که پیش پدرش باشد نه مادر  دادگاه حضانت را به پدر می‌دهد. اهمیت این موضوع تا بدان جا است که در صورتی که هیچ‌یک از پدر و مادر شایستگی برعهده گرفتن این تکلیف را نداشته باشند، دادگاه حضانت را به اقوام و خویشان طفل واگذار می‌نماید.

عوامل سالب حضانت فرزندان

همان طور که پیش از بیان شد، حق حضانت بر عهده والدین می باشد. اما ممکن است در شرایط خاصی به تقاضای نزدیکان و خویشان طفل یا قیم او، از والدین سلب شود.

ماده ی 1173 قانون مدنی، در این زمینه مقرر داشته است:

• هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که طفل تحت حضانت او است.
• صحت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد.
• دادگاه می‌تواند با تقاضای بستگان، قیم یا رییس حوزه قضایی، ترتیب مقتضی دیگری را برای حضانت کودک اتخاذ کند.

مواردی که می‌تواند از مصادیق تغییر حضانت باشد عبارتند از:

1. اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2. اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا.
3. ابتلا به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی.
4. سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود به مشاغل ضداخلاقی مانند فساد، فحشا، تکدی‌گری و قاچاق.
5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

بنابراین هر یک از پدر یا مادر که مدعی عدم صلاحیت طرف مقابل است. می‌تواند دادخواست سلب حضانت را به استناد یک یا چند مورد از موارد بالا به دادگاه ارایه کند. البته صرف ادعا کافی نیست و باید دلایل قابل قبولی به دادگاه ارایه دهد و انها را ثابت کند. ممکن است دادگاه موارد دیگری را نیز مشمول موارد عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی دارنده حضانت بداند؛ مانند کار وقت‌گیری که مانع نگهداری  طفل باشد، یا سهل‌انگاری و بی‌توجهی مداوم به سلامت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل که  مرجع تشخیص آن دادگاه است.

رابطه ی حضانت با نفقه ی طفل

موضوع حضانت و نفقه در مورد طفل دو موضوع جداگانه هستند. و ممکن است کسی که حضانت طفل را بر عهده دارد لزوماً شخصی نباشد که نفقه طفل بر عهده اوست. این امر بدین معنا است که ممکن است حضانت طفل به عنوان مثال بر عهده مادر بوده ولی نفقه (یا همان خرجی کودک) همچنان بر عهده پدر باشد.

ماد‌‌ر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگه‌د‌‌اری شخص محجور را به ضرورت بر عهد‌‌ه د‌‌ارد‌‌، حق اقامه د‌‌عوا برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز د‌‌ارد‌‌. د‌‌ر این صورت د‌‌اد‌‌گاه باید‌‌ د‌‌ر ابتد‌‌ا اد‌‌عا را بررسی کرده و در این راستا، مطابق قانون مدنی،  اگر پدر زنده باشد، به طور معمول تکلیف پرداخت نفقه به عهده پدر می‌باشد.

 مطابق ماده ی 6  قانون جدید حمایت خانواده: «مادر می‌تواند از جانب فرزند خود و برای دریافت نفقه فرزندش علیه پدر فرزند طرح دعوا کند».

 نویسنده: فاطمه بیات (وکیل پایه یک دادگستری)

حضانت # حق و تکلیف والدین#  نگهداری از فرزندان