فسخ نکاح و وضعیت مهریه در زمان فسخ

 فسخ نکاح و وضعیت مهریه در زمان فسخ                                          

برای توضیح در زمینه فسخ نکاح و وضعیت مهریه در زمان فسخ، ابتدا نیازمند توضیح، فسخ نکاح هستیم.

فسخ نکاح یکی از روشهای انحلال و پایان پذیرفتن عقد نکاح است.

یعنی با فسخ نکاح، دیگر بین زن و شوهر زوجیتی وجود نخواهد داشت و مانند این است که از ابتدا با یکدیگر ازدواج نکرده‌اند.

 تعریف فسخ نکاح

• فسخ نکاح عبارت از بر هم زدن عقد نکاح است که تنها به اراده صاحب حق واقع می شود و در زمره ی ایقاعات است نه قراردا دها.
• فسخ کننده باید اهلیت داشته باشد و به همین دلیل فسخ نکاح مجنون با ولی با قیم اوست.
• به دلیل اهمیتی که درامر نکاح وجود دارد برخلاف بقیه عقود در نکاح خیار فسخ وجود نداشته و تنها در مواردی که قانون آن را ذکر کرده است، حق فسخ نکاح برای طرفین به وجود می آید.

 فسخ نکاح طبق ماده 1120 قانون مدنی، شامل انحلال یا بر هم خوردن نکاح به یکی از عوامل قانونی بدون دخالت زوج یا زوجه است .

مواد 1121 تا 1131 قانون مدنی به فسخ نکاح پرداخته و عیوب مرد و زن که حق فسخ نکاح برای طرفین ایجاد می کند، کاملاً در مواد مذکور درج گردیده است. اما موضوعی که حائز اهمیت می باشد این است که تکلیف مهریه در فسخ نکاح با طلاق متفاوت می باشد. که در ادامه به بررسی این تفاوت ها خواهیم پرداخت.

 

 

موجبات مشترک فسخ نکاح

1- جنون

مطابق ماده 1121 ق.م «جنون هریک از زوجین به شرط استقرار اعم از اینکه مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است»‌ بنابراین بنا به مفاد صریح ماده 1121 ق.م ایران جنون زوجین از عیوبی می‌باشد که در صورتی که در هر یک از دو طرف استقرار داشته باشد حق فسخ را به طرف دیگر می‌دهد.

-تفاوت جنون زن و مرد

اما یک تفاوت بین جنون شوهر و جنون زن از لحاظ فسخ نکاح وجود دارد:

جنون شوهر چه قبل از نکاح و چه بعد از آن عارض شود موجب خیار فسخ برای زن است. در این خصوص مطابق  ماده 1125 ق.م: «جنون و عنن در مرد هرگاه بعد از عقد هم حادث شود موجب حق فسخ برای زن خواهد بود.» اما جنون زن طبق ماده 1124 ق.م هنگامی موجب حق فسخ برای مرد است که عیب مزبور در حال عقد وجود داشته باشد.

البته اگر جنون زوج یا زوجه در حال عقد وجود داشته باشد و همسر از آن آگاه باشد نمی‌تواند بعد از عقد، ‌نکاح را فسخ کند (م 1126 ق.م) زیرا ضرر را پذیرفته و به زیان خویش اقدام کرده است. پس نباید از خیار فسخ که برای رفع ضرر است برخوردار گردد.

قانون بین موردی که شوهر پس از عقد مجنون شود و موردی که زن پس از عقد مجنون گردد فرق گذاشته و در صورت اول به زن حق فسخ نکاح را داده و در صورت دوم چنین حقی را به شوهر نداده است.

2- تدلیس

2-1- تدلیس یا فریبکاری مرد

یکی دیگر از موارد فسخ نکاح برای زن (زوجه)، تدلیس و فریبکاری مرد می باشد.

• اگر مردی زنی را به داشتن تحصیلات عالیه،
• شغل خاص،
• دارائی های کلان،
• وجود امکانات و سرمایه های خاص در داخل و خارج از کشور،
• عدم داشتن زن دیگر و … فریب داده باشد به گونه ای که این فریب ها زمینه ساز ازدواج شده باشند و در صورت عدم وجود آن ها نکاحی صورت نمی گرفت، زن فریب خورده و می تواند علاوه بر فسخ نکاح، خسارات مادی و معنوی خود را از تدلیس کننده طبق ماده ی یک قانون مسئولیت مدنی مطالبه کند. یا اگر مردی در مورد صحت و سلامتی خود دروغ گفته باشد و زن بعد از عقد از این عیب آگاه شود، می تواند به محض آگاهی از وجود عیبی در مرد به استناد ماده ۱۱۲۸ و ۱۱۳۱ قانون مدنی، به دادگاه خانواده درخواست فسخ نکاح دهد.

2-2- تدلیس یا فریبکاری زن

یکی دیگر از مواردی که حق فسخ نکاح را برای مرد (زوج) به وجود می آورد، تدلیس یا فریبکاری زن می باشد. اگر زنی مردی را فریب دهد، به عنوان مثال خود را باکره معرفی کرده و مرد نیز بر این اساس با وی ازدواج کند اما پس از عقد مشخص شود که آن زن دوشیزه نیست، در این صورت حق فسخ نکاح برای مرد به وجود می آید.

عیوب مختص مرد

طبق ماده 1122 قانون مدنی: عیوب ذیل در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

 1-  خصاء

2-  عنن به شرط اینکه ولو یک بار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.

3-  مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه‌ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.

اگر ما رابطه زناشویی را مبنای اصلی و اساس ازدواج به شمار نیاوریم لااقل باید یکی از علل و اسباب مهم نکاح بدانیم. بنابراین هرگاه در هنگام عقد، زن به عیبی که مانع از انجام وظیفه زناشویی می‌شود آگاه نباشد، ایجاد حق فسخ برای زن یک حق طبیعی می‌شود.

عیوب مختص زن

مطابق ماده 1123 ق.م: عیوب ذیل در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود:

1- قَرَن

2 – جذام

 3 – برص

 4 – افضاء

 5 – زمین‌گیری

 6 – نابینایی از هر دو چشم.

تکلیف مهریه در فسخ نکاح

فسخ نکاح قبل از نزدیکی

در تمام مواردی که نکاح قبل از نزدیکی فسخ شود زن حق مهر ندارد، به جز یک صورت که آن عبارت است از آن که نکاح به علت وجود عنن (ناتوانی جنسی زوج) فسخ گردد که در این صورت زن مستحق نصف مهر است.

(هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، طبق ماده ۱۱۰۱ قانون، زن حقی بر مَهر ندارد، مگر در صورتی که علت فسخ، عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد که در این صورت، با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مَهر خواهد بود.)

فسخ نکاح پس از نزدیکی

هر گاه زن مرد را در ازدواج فریب دهد و مرد پس از نزدیکی به عیوب واقف گردد، چنانچه مرد از حق خود استفاده ننماید باید تمامی مهر را بپردازد ولی در صورت اعمال حق و انحلال نکاح، زوجه  مستحق مهریه نمی­باشد و اگر قبلاً پرداخت نموده می­تواند پس بگیرد.

اگر فریب­دهنده زن نباشد بلکه کسان او یا واسطه­ای دیگر باشد مرد می­تواند مهریه پرداخته به زن را از فریب در ازدواج مطالبه نماید.

تفاوت فسخ نکاح با طلاق

تفاوت فسخ  نکاح با ا طلاق در این است :

• چنانچه طلاق قبل از دخول انجام گیرد، مهریه نصف می شود.
• در فسخ قبل از دخول، به طور کلی مهریه به زوجه تعلق نمی گیرد جز در موارد عِنَن (ناتوانی جنسی مرد) که موردی خاص است..
• حکم  فسخ پس از نزدیکی  با طلاق پس از نزدیکی  تفاوتی ندارد و مهریه باید پرداخت گردد.

 

نویسنده: فاطمه بیات (وکیل پایه یک دادگستری)

فسخ نکاح# مهریه# تدلیس در نکاح# عنن#

فسخ نکاح و وضعیت مهریه در زمان فسخ