تأمین خواسته و تأمین دلیل

در این مقاله تلاش بر این است دو موضوع بسیار مهم تأمین خواسته و تأمین دلیل توضیح داده شود. چرا که در این زمینه با وجود مطالب بسیار این دو موضوع به خوبی توضیح داده نشده است. همچنین بسیاری از مشکلات حقوقی مرتبط با عدم درک صحیح تأمین خواسته و تأمین دلیل است.

تأمین خواسته

تأمین خواسته یکی از تدابیر احتیاطی است که به وسیله آن خواهان عین خواسته یا معادل آن را از اموال خوانده تا پایان دادرسی به توقیف درآورده و از نقل و انتقال آن جلوگیری می‌کند تا طلب خود را وصول کند.

طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می‌تواند در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته کند و دادگاه مکلف به قبول آن است:

1- اگر دعوا مستند به سند رسمی باشد دادگاه مکلف است در صورت احراز شرایط مقرر به درخواست خواهان بدون گرفتن تامین از وی نسبت به صدور قرار تامین خواسته اقدام کند.

 ۲- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد (بند ب ماده ۱۰۹ قانون آئین دادرسی مدنی).

۳- اسناد تجاری واخواست شده که به موجب قانون دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد مثل برات –سفته – چک.

• با توجه به بند (د) ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی تأمین خواسته در غیر از سه مورد ذکر شده در صورتی انجام می‌شود که خواهان خسارتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقداً به صندوق دادگستری بپردازد.
• بنابراین تأمین خواسته در امنیت قرار دادن خواسته دعوا است.
• بر این اساس فرد خواهان این امکان را دارد که از دادگاه قرار تأمین و اجرای آن را بگیرد تاخواسته دعوا مورد بازداشت قرار گیرد و موجب تأمین امنیت آن شود.
• در این صورت موضوع دعوا از انتقال و اختفا توسط خوانده یا نقصان و عیب مصون مانده و حفظ می گردد.

هم چنین از فایده دیگر تأمین خواسته می توان به این موضوع اشاره کرد:

• به این دلیل که موضوع دعوا را از دسترس خوانده خارج می نماید، انگیزه وی را نیز از تأخیر در ادای حق خواهان تا به هنگام صدور حکم قطعی دادگاه کم می کند.
• بنابراین احتمال دارد که شرایط تسلیم و سازش وی را در مقابل خواسته خواهان نیز فراهم کند.

شرایط لازم برای صدور قرار تأمین خواسته

1- خواسته خواهان قطعی ( مُنَجّز) باید باشد.

این به معنای آن است که :

• خواسته فرد خواهان بایستی حال باشد و زمان مطالبه آن فرا رسیده باشد و نباید منوط به گذر زمان باشد یعنی موجل باشد.
• و چنان چه خواسته دارای سند رسمی باشد
• یا شخص خواهان توانایی این را داشته باشد که به دادگاه اثبات کند که خواسته اش در معرض تضییع و تفریط قرار گرفته ( تا رسیدن زمان مطالبه آن این احتمال وجود دارد که از بین رفته باشد).
• قانونگذار استثنا قائل می شود و با  صدور تامین خواسته  موافقت می کند.

2- میزان خواسته مشخص و معلوم باشد.

چنان چه خواسته مال باشد بایستی مقدار آن نیز تعیین  و مشخص شود.

3-  خواسته خواهان بایستی معین باشد.

چنان چه خواسته کالا است بایستی این امکان وجود داشته باشد که از موارد دیگر تفکیک و تشخیص داده شود.

زمان درخواست تامین خواسته:

1- قبل از تقدیم دادخواست.

۲- ضمن تقدیم دادخواست.

۳- در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است.

 

تأمین دلیل

 تأمین دلیل یعنی حفظ و تهیه کردن‏ یا در جای امن گذاشتن دلیل.

بنابراین هرگاه شخصی احتمال دهد که دلایلی موجود است و در صورتی که بخواهد در دادگاه اقامه دعوی نماید، در آینده دسترسی به آن‌ها دشوار یا مشقت بار خواهد شد و یا دسترسی به آن‌ها بطور کلی از بین خواهد رفت اعم از اینکه این دلایل در اختیار خود وی و یا نزد طرف دعوای آینده یا شخص ثالث باشد، می‌تواند از دادگاه تامین آن‌ها را بخواهد.

 در اینجا مقصود از تأمین ملاحظه، صورت‌برداری و یا تهیه گزارش و ثبت کتبی آنهاست.

به عنوان مثال؛

در پروژه‌ای در حال ساخت چنانچه پیمانکار از مصالح تعریف شده در قرارداد استفاده نکند، مثلاً؛

• نوع آجر و یا آهن بکار برده شده در ساختمان از نوع درجه ۳ باشد که با تکمیل پروژه دیگر دسترسی به آن‌ها میسر نباشد.
• در این خصوص مراتب با تامین دلیل: صورتجلسه می‎شود تا متعاقباً خسارت وارده مورد مطالبه قرار گیرد.

زمان تقدیم دادخواست و محتویات آن

بر اساس ماده ۱۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی زمان درخواست تامین دلیل می‌تواند قبل از اقامه دعوی و بطور مستقل و یا در حین رسیدگی باشد.

همچنین کتبی یا شفاهی قابل طرح است و مطابق ماده ۱۵۱ قانون مذکور باید حاوی :

الف) مشخصات درخواست کننده در ستون”خواهان”

ب) مشخصات طرف مقابل در ستون‏ “خوانده”

ج) موضوع تأمین دلیل در ستون “خواسته” باشد.

در قسمت شرح دادخواست نیز به اوضاع و احوالی که موجب درخواست تأمین دلیل شده اشاره می‎شود و از دادگاه‏ درخواست جمع ‏آوری و تأمین دلیل می‏گردد.

 

صلاحیت تأمین دلیل برای چه کسی است؟

دادگاه اختیار دارد تأمین دلیل را به عهده دادرس‏ علی ‏البدل دادگاه یا مدیر دفتر بگذارد ولی برای این کار معمولا مدیر دفترها مأمور می‏شوند.

(در حال حاضر دادرس دادگاه با صدور قرار ، موضوع تأمین دلیل را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع و نظر وی را جلب می نماید.)

دادگاه صالح برای دادخواست تأمین دلیل

مرجع رسیدگی به دادخواست تأمین‏ دلیل، شورای حل اختلاف محل است.

نویسنده: فاطمه بیات (وکیل پایه یک دادگستری)

تأمین خواسته# تأمین دلیل# دادخواست#

تأمین خواسته و تأمین دلیل